Της Ελευθερίας Μηλάκη
Όταν ο Ερντογάν πρόσβαλε την Ούρσουλα, επειδή δεν είχε προβλέψει καρέκλα για εκείνη, η Ευρώπη σοκαρίστηκε, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Ιταλίας τον αποκάλεσε δικτάτορα και γράφτηκαν άρθρα για τις «ευρωπαϊκές αξίες», τον «ευρωπαϊκό πολιτισμό» και όλα αυτά το οποία εχθρεύεται ο ισλαμιστής επίδοξος νεοσουλτάνος, ο οποίος πρόσφατα είχε αποχωρήσει από σύμβαση για τα δικαιώματα των γυναικών… Όπως πάντα, υποκριτικά και αυτάρεσκα η πιο συντηρητική πλευρά του δυτικού κόσμου υπερασπίζεται τη δημοκρατία «της», την ελευθερία «της» και γενικότερα την κουλτούρα «της». Βαρεθήκαμε να το ακούμε τελευταία αυτό, από τον Μπάιντεν μέχρι την Κ. Σακελλαροπούλου, η δημοκρατία «ΜΑΣ».
Όταν έκανα «Εράσμους» στη Γερμανία μόλις είχαν έρθει στην Ελλάδα τα ευρώ. Για ένα εξάμηνο, το πανεπιστήμιο μας έδινε μια γενναία επιδότηση, 1150 ευρώ το μήνα, για να σπουδάσουμε στο πανεπιστήμιο Ιωάννης Γουτεμβέργιος, στο τμήμα Γλωσσολογίας. Πήγα στην Κέρκυρα εκείνο το φθινόπωρο του 2000 ή 2001 και ο υπεύθυνος (γερμανός) καθηγητής μας έδωσε την πρώτη δόση σε μετρητά. Ήταν τα πρώτα ευρώ που έπιασα στα χέρια μου. Από εκεί αναχώρησα για τη Γερμανία, όπου έμεινα σε μια ιδιωτική φοιτητική εστία κοντά στο πανεπιστήμιο. Η μητέρα μου ήταν εκεί, όπως πάντα δίπλα μου. Δεν θα με άφηνε μόνη σε μια ξένη χώρα… Παλιότερα είχα γίνει δεκτή σε πανεπιστήμιο της Βρετανίας, όμως γύρισα πίσω κακήν κακώς, δεν μου άρεσε η ατμόσφαιρα καθόλου μόλις έφτασα στο Λονδίνο και ταξίδεψα μέχρι το Κάρντιφ της Ουαλίας. Ήταν τότε που αποφάσισα ότι θα σπουδάσω στην Ελλάδα και ας μην περνούσα στη σχολή που ήθελα. Η πολυκατοικία είχε ένα ζεύγος διαχειριστών που είχαν τα γραφεία τους στο υπόγειο, μάλλον έμεναν κιόλας εκεί και επειδή συμπάθησαν πολύ τη μητέρα μου, της επέτρεψαν να μείνει μαζί μου, αν και αρχικά η συμφωνία ήταν να μείνει μόνο ένα άτομο. Από τη φύση της φιλική, δεν άργησε να γνωρίσει αρκετό κόσμο στην πολυκατοικία και στο πανεπιστήμιο, αλλά και στο υπόλοιπο χωριό. Μιλούσε μαζί τους αγγλικά, αλλά και τα λίγα γερμανικά που της μάθαινα εγώ. Μία από τις ενοίκους της πολυκατοικίας ήταν μια φοιτήτρια με το όνομα Καταρίνα… Μιλούσαν καθημερινά, έμενε στον ίδιο διάδρομο που ήταν και το δικό μας διαμέρισμα. Μια μέρα ενώ ήταν με την Καταρίνα και… συζητούσαν, η Καταρίνα της είπε «συγνώμη τώρα πρέπει να φύγω γιατί έχω αφήσει μόνο του μέσα το… Freund» μου! Μα αυτή έμοιαζε σαν τις παλιές κοπέλες του χωριού μου (ήταν ψηλή, ανοιχτόχρωμη, λεπτή και σεμνή) και έχει φρόιντ (φίλο)! Για δες εκεί, έχει και φρόιντ και φαινόταν τόσο σοβαρή και ντροπαλή… Το μέρος εκείνο ήταν σαν χωριό, είχε λίγους κατοίκους και όμως κάποιοι έλεγαν ότι τη νύχτα ήταν κέντρο διερχομένων και κακοποιών. Φαίνεται πως το να έχεις «φρόιντ» σε κάποιες περιπτώσεις επιτρέπεται και σε κάποιες δεν επιτρέπεται. Στο φοιτητικό εστιατόριο σύχναζε ένα ζεύγος που μιλούσε ελληνικά. Μην μιλάς, δεν μου αρέσει η όψη τους, μην καταλάβουν ότι είμαστε Ελληνίδες και μας μιλήσουν. Όποτε τους έβλεπα στο εστιατόριο δεν μιλούσα, ώσπου μια μέρα με έκπληξή μου διαπίστωσα ότι η γυναίκα ήταν… καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο και εγώ είχα ραντεβού στο γραφείο της! Η Καταρίνα έμοιαζε ντροπαλή, η κυρία Α.Κ. έμοιαζε κάπως ατημέλητη. Είχα ήδη αρχίσει να αναπτύσσω ενοχές και φόβο, για το «πώς πρέπει να είναι μια καλή κοπέλα».
Και όλα αυτά δεν νομίζω ότι ήταν χαρακτηριστικά της μητέρας μου, η οποία μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον ακραίας θρησκοληψίας και καθωσπρεπισμού, το οποίο ούτε στην ίδια άρεσε. Αυτή είναι η ευρωπαϊκή παράδοση, η ευρωπαϊκή κουλτούρα, η νοοτροπία, η βαθιά ριζωμένη ψυχοσύνθεση, ανεξάρτητα από το βαθμό της υποκρισίας και της θεωρίας που επικρατεί σε κάθε χώρα. Είναι ένας μισογυνισμός εξίσου ή και περισσότερο μοχθηρός και κακόβουλος με το μισογυνισμό οποιουδήποτε ανατολίτη. Και είναι τόσο μοχθηρός και κακόβουλος γιατί προσπαθεί να κρυφτεί, πίσω από τις δήθεν «ευρωπαϊκές αξίες». Οι αξίες είναι ένα θέμα που αφορά τους λαούς, τους ανθρώπους, τις κοινωνίες και οι αξίες πολλών Ευρωπαίων είναι αυτές. Οι πολιτικοί δεν ασχολούνται με αξίες, αλλά με χρήματα και με νόμους που περισσότερο τους ενδιαφέρει το οικονομικό κομμάτι παρά η ενσωμάτωση των όποιων «αξιών». Είναι λοιπόν υποκριτικό να μιλάνε για αξίες, όταν όλοι ξέρουν πως άλλες είναι οι δουλειές τους. Μια μέρα ήμασταν με τη μαμά σε ένα γερμανικό σούπερμαρκετ. Εγώ ήμουν στο ψυγείο με τα γάλατα, όταν την άκουσα να φωνάζει «πολιτσάι, πολιτσάι»… Γυρίζω, την κοιτάζω και μονολογούσε έκπληκτη «με ακούμπησε»… Ήταν ένας άνδρας μιας κάποιας ηλικίας, ο οποίος πριν από λίγο μας είχε έλεγε επίμονα «Καφέ, τρίνκεν» (να πιούμε καφέ), αλλά δεν του απαντήσαμε… Η πολιτσάι κατέφτασε άμεσα, αλλά εντωμεταξύ αυτός είχε φύγει τρέχοντας. Λοιπόν; Ο κύριος αυτός ήταν ξένος, ίσως Άραβας ή Τούρκος. Πώς και η Ευρώπη δεν τον επηρέασε με την κουλτούρα της, να μάθει να μην απλώνει τα χέρια του; Μάλλον ήταν απασχολημένη η Ευρώπη, δεν είχε χρόνο να διδάσκει τους «άξεστους» γκασταρμπάιτερ να μάθουν «τρόπους». Είχε πολλή δουλειά γι’ αυτούς στα εργοστάσια και μάλλον τότε δεν την ενδιέφερε και τόσο πολύ το θέμα της κουλτούρας, γιατί ήθελε και να δείξει «ανεκτική» και «πολυπολιτισμική». Σχετικά πρόσφατα στη Γερμανία εθελοντές διοργάνωναν σεμινάρια για να διδάξουν τους νεαρούς μετανάστες «πώς να φέρονται στις γυναίκες». Νεοναζί πήγαν στα μέρη όπου διεξάγονταν τα σεμινάρια και έκαναν φασαρίες με το σκεπτικό «δεν θα τους διδάξουμε και πώς να βιάζουν τις γυναίκες μας»… Κατά τη γνώμη μου τα ίδια τα σεμινάρια, η ιδέα και μόνο ότι πρέπει να γίνει ένα τέτοιο σεμινάριο είναι ρατσιστική και απαράδεκτη. Όταν νομίζεις ότι είσαι «πολιτισμικά ανώτερος», αυτό και μόνο είναι ένας λόγος για να κάνεις τους άλλους να σε βλέπουν εχθρικά μέσα στην ίδια σου τη χώρα. Η άνανδρη προσβολή που υπέστη η Ούρσουλα, μπορεί και να ερμηνευθεί ως μια φτηνή απόπειρα εκδίκησης για τις προσβολές που υφίστανται χρόνια τώρα οι μουσουλμάνοι στην Ευρώπη και όσοι σχετίζονται μαζί τους. Ωραία, το καταλάβαμε, εσύ είσαι από την Ελλάδα και ο κύριος από το Πακιστάν. Τι δουλειά έχεις μαζί του; Είναι κοντά η Ελλάδα στο Πακιστάν; Συνορεύει; Αυτά ήταν τα λόγια της υπεύθυνης κοινωνικής λειτουργού, όταν επισκέφθηκα εστία προσφύγων στο Βερολίνο. Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να πω ότι ορισμένα επαγγέλματα, όπως αυτό του κοινωνικού λειτουργού, απαιτούν ιδιαίτερη ευαισθησία και ικανότητα και όταν ασκούνται από άτομα με κακό χαρακτήρα το μόνο που πετυχαίνουν είναι να κάνουν τον «πελάτη» τους να νιώσει απίστευτα συναισθήματα κατωτερότητας. Αντίθετα ο σωστός επαγγελματίας που έχει και τις γνώσεις και το ήθος, ανυψώνει το ηθικό, εμψυχώνει και βοηθά τον «πελάτη» να προχωρήσει. Σε μια άλλη υπηρεσία, μια μαύρη σύμβουλος μου συμπεριφέρθηκε περίεργα, θα έλεγα ρατσιστικά. Ποιος είπε ότι ο ρατσισμός είναι μόνο από τους λευκούς προς τους μαύρους. Μου συμπεριφέρθηκε περίεργα, σαν να χαιρόταν που εγώ, μια λευκή γυναίκα, χριστιανή, είχα πέσει στην ανάγκη της. Μοχθηρός μισογυνισμός από γυναίκα προς γυναίκα. Ούτε γι’ αυτό κάνει κάτι η Ευρώπη. Τόσα χρόνια όλα τα άσχημα η Ευρώπη τα έκρυβε κάτω από το χαλί, τις καταθλίψεις, τις αυτοκτονίες, τα ναρκωτικά, την οικιακή βία, τον αλκοολισμό… Η σκοτεινή πλευρά της Ευρώπης ήταν εκεί, κρυμμένη, καλυμμένη… Κάτω από το μανδύα της οικονομικής ευημερίας. Μπορείτε να κάνετε μια δωρεά σε έναν άστεγο; Έχει και στην Ευρώπη ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο ή στο δρόμο…
Διάβασα το βιβλίο το χρυσό κλουβί μιας σουηδής συγγραφέα και διαβόητης νεοφεμινίστριας, που μου το είχε κάνει δώρο μια φίλη μου. Τι στην ευχή, αυτές δεν ήταν Σουηδές, ήταν ντόπιες. Ήταν στην ψυχή μας όταν το έγραφε; Η γυναίκα που παράτησε τις σπουδές της για να στηρίξει τον άντρα της στην επαγγελματική του εξέλιξη, αυτή που έμεινε στο σπίτι με το παιδί και απολάμβανε ανέσεις με τα χρήματα που κέρδιζε ο άντρας της, που σύχναζε με άλλες παντρεμένες κυρίες που μισούσαν η μία την άλλη, αλλά ήταν «κολλητές». Η συνέχεια λίγο πολύ αναμενόμενη. Ο κύριος την εγκαταλείπει για μία άλλη, την πετάει έξω και δεν της δίνει ούτε χρήματα για τα απαραίτητα μέχρι το δικαστήριο να επιδικάσει τη διατροφή, φιλοξενείται σε μία φίλη της και υφαίνει το σχέδιο της εκδίκησης. Εντάξει, η εκδίκηση για τα ελληνικά δεδομένα μου φαίνεται πολύ παρατραβηγμένη. Καταφέρνει να γίνει η ίδια επιτυχημένη επιχειρηματίας, εξαγοράζει την εταιρεία του, τον πετάει έξω, τον καταστρέφει επαγγελματικά και οικονομικά και στο τέλος τον σκοτώνει και φυσικά! Η αλήθεια είναι ότι μια μέρα καθόμουν σε ένα καφέ, σε γειτονιά του Ηρακλείου και χωρίς να θέλω άκουγα μα παρέα γυναικών δίπλα μου. Κυριολεκτικά περιέγραφε η καθεμιά με ποιο τρόπο θα ήθελε να εξοντώσει (ναι, να σκοτώσει) το σύζυγό της που εκείνη την ώρα ήταν στη δουλειά. Απλά το ελληνικό σενάριο περιλάμβανε και την εκάστοτε μαμά του, δηλαδή την πεθερά. Δεν μπορώ να θυμηθώ κατά λέξη τι έλεγαν, ήταν όμως καλοχτενισμένες, περιποιημένες και είχαν μίσος για τους άντρες τους οποίους αναγκάζονταν να υποστούν για λόγους καθαρά βιοπορισμού, ενώ μετά άρχιζαν να μιλάνε και για τις περιπέτειές τους. Ισότητα λοιπόν. Ωραίο στυλ ισότητας. Όχι σαν κάτι ηλικιωμένες που έχουν αφήσει το σύζυγό τους ελεύθερο, αυτές όμως «δεν κοίταξαν ποτέ άλλο». Μέσα σε αυτό το τρελοκομείο πολύ σύντομα αποφάσισα ότι εγώ δεν θα μπω σε αυτό το σύστημα. Αυτή που μισεί τον άντρα της, αλλά μπροστά στον κόσμο είναι μια αφοσιωμένη σύζυγος, δεν τραβάει την αρνητική προσοχή. Όμως η «χωρισμένη» τραβάει τόση αρνητική προσοχή που ντρέπεται να επιστρέψει στο χωριό. Αυτή που δέχεται τις απιστίες του συζύγου της αρκεί «να σώσει το γάμο της» επίσης μπορεί να θεωρηθεί ως και «ηρωίδα». Κατά τα άλλα είμαστε «Ευρωπαίοι», σαν το Ευρωπαίος να είναι συνώνυμο του υψηλού επιπέδου πολιτισμού, ενώ είναι και αυτοί σαν και εμάς, ίσως και χειρότεροι. Στη συνείδηση πολλών, οι άντρες είναι για να παρέχουν ένα είδος «κοινωνικής και οικονομικής προστασίας», κάτι σαν μπράβοι. Η γεροντοκόρη, η άτεκνη, έχει ίσως ακόμα μεγαλύτερο κοινωνικό στίγμα και από τη «χωρισμένη με παιδιά», όμως η χωρισμένη αν επιστρέψει στην πατρική της οικογένεια πιθανότατα θα πέσει θύμα βίας και κακοποίησης, γιατί έτσι είναι η ευρωπαϊκή κουλτούρα, πρέπει να τιμωρείται ο πιο αδύναμος. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές γυναίκες δεν φεύγουν από έναν κακοποιητικό γάμο ή σχέση και μένουν εκεί μέχρι η κατάσταση να φτάσει στη γυναικοκτονία. Γιατί ξέρουν πως υποστήριξη στους δικούς τους δεν θα βρουν, αλλά ούτε φυσικά και στην πολιτεία. Υπάρχουν θεσμοί και δομές, όμως είναι μόνο για να λέμε ότι κάτι γίνεται, ουσιαστική βοήθεια πέρα από τη συμβουλευτική ουσιαστικά δεν παρέχεται. Ελπίζω να μην τους αρνηθούν ακόμα και την ηθική στήριξη, γιατί τώρα τελευταία σε άλλες υπηρεσίες δυστυχώς έχω παρατηρήσει ανελέητη ψυχρότητα και προσβλητική στάση απέναντι σε αυτούς που υποτίθεται ότι πρέπει να εξυπηρετούν.
GENERAZIONE MILLE EURO. Η γενιά των χιλίων ευρώ. Αυτό το βιβλίο το είχα διαβάσει σε ελληνική μετάφραση πολύ πριν διαβάσω το χρυσό κλουβί. Οι περιπέτειες και οι ταλαιπωρίες του νεαρού Ιταλού που έπαιρνε τότε χίλια ευρώ δεν με συγκίνησαν και τόσο. Σαν να περίμενα ότι την Ελλάδα την περίμενε κάτι πολύ χειρότερο και μάλιστα σύντομα. Η γενιά των 500, των 400, των 300, των 200 ευρώ και αυτά όχι σίγουρα… Ούτε διασκέδασα, ούτε συγκινήθηκα με τον Ιταλό που έπαιρνε 1000 ευρώ. Δεν θυμάμαι ακριβώς ποια χρονιά το είχα διαβάσει. Οι πολιτικοί και οι τραπεζίτες γιατί δεν κάνουν κάτι για την βαρβαρότητα του χαμηλού ή ανύπαρκτου εισοδήματος; Γιατί καταφεύγουν σε ανούσιους εντυπωσιασμούς σχετικά με το πόσο βίαιο προς τις γυναίκες είναι το καθεστώς ενός ψευτοσουλτάνου που στο κάτω κάτω της γραφής δεν είναι, ούτε θα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Στην κοινωνία ισχύει ο νόμος της ζούγκλας. Ο δυνατότερος μπορεί να σε κάνει κομμάτια. Ειδικά οι γυναίκες θεωρούνται πάντα πιο ύποπτες. Γιατί αυτή είναι (και) η «ευρωπαϊκή κουλτούρα».
